Frans Hogenberg (Mechelen, ca. 1540-Keulen, 1590)
De bovenstaande gekleurde etsen tonen het Mechelen van de zestiende eeuw in al haar pracht en praal. De handen van Frans Hogenberg hebben de plattegrond en het panorama van zijn geboortestad tot leven gebracht. Deze prenten behoren tot de zesdelige monumentale stedenatlas Civitates Orbis Terrarum die hij samen met de Keulense kanunnik Georg Braun vanaf 1572 publiceerde.
Frans Hogenberg werd voor 1540 geboren in Mechelen. Zijn ouders waren Nikolaas Hogenberg en Johanna Verstraeten. Deze laatste hertrouwde ongeveer acht jaar na de dood van haar echtgenoot ca. 1548 met de cartograaf-etser Hendrik Terbruggen. Frans’ stiefvader onderwees hem en zijn broers Jan en Remigius in de stiel van de cartografie en de gravure. Over zijn jeugd is er verder niets gekend.
Het is wel zeker dat Hogenberg rond 1555 naar Engeland en rond 1560 naar Frankrijk heeft gereisd. Op zijn tocht doorheen Frankrijk werd hij waarschijnlijk vergezeld door Mercator en Abraham Ortelius. Ortelius’ wereldatlas uit 1570, Theatrum Orbis Terrarum, staat vol met kaarten van de hand van Hogenberg. Nog voor de publicatie van het Theatrum werd Hogenberg wegens (vermeende) protestantse sympathieën verbannen door de hertog van Alva in 1568 en verwisselde hij in 1570 Mechelen definitief voor Keulen. Daar huwde hij ca. 1578 met Agnes Lomar en het koppel kreeg daarop een zoon Abraham. Hogenberg kon niet stilzitten en trok nog naar Hamburg in 1585 en naar Denemarken in 1588. Hij stierf in Keulen in 1590, waarna zijn drukkerij door zijn weduwe en zijn zoon werden uitgebaat.
In bovenstaande paragrafen zijn al twee van zijn meest bekende artistieke bijdragen vernoemd, maar daarnaast werkte Hogenberg ook aan de geschiedwerken Terra promissionis topographice atque historice descripta (1582) en De Leone Belgico (1583) in opdracht van de Oostenrijker Michael Eytzinger. In 1587 etste hij voor de reisgids en verzameling landkaarten van de Nederlandse wiskundige Gerard Stempelius. Vooral zijn historische gravures hebben hem roem en succes gebracht.
Bronnen
INSTALLE, H. "Frans Hogenberg." In Tentoonstelling luister en rampspoed van Mechelen ten tijde van Rembert Dodoens 1585-1985. Handelingen van de Koninklijke Kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen Vol. 88 (1984). Mechelen, 98-101.
VELDMAN, I.M. “Keulen als toevluchtsoord voor Nederlandse kunstenaars (1567-1612).” Oud Holland-Journal for Art of the Low Countries 107 (1993), 34-58.
