Enkele historische weetjes over Nekkerspoel

De naam Nekkerspoel is afkomstig van het vroegere bijgeloof dat er boze geesten in stilstaand water huisden: nekker of watergeest en poel. In Nekkerspoel zouden er veel waterduivels geweest zijn. Sint-Rombout verdreef ze of niet? De verhalen blijven in ieder geval verder leven. 

Een prehistorische nederzetting

De kano van Nekkerspoel in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis te Brussel, na 1910. © Stadsarchief Mechelen - beeldbankmechelen.be De wijk heeft een oude en boeiende geschiedenis. Het verhaal begint in de prehistorie. Enkele eeuwen vóór onze tijdrekening was er al een nederzetting. De resten ervan kwamen boven in 1904 tijdens kanaliseringswerken aan de Spuibeek achter het kasteel De Borcht. Op dezelfde site werd de fameuze houten kano van Nekkerspoel opgegraven, een unieke vondst voor Vlaanderen! Brandsporen wezen op een gewelddadig einde van de nederzetting tijdens de Gallische oorlogen (31-30 v.c.). 

Grote bloei in de late middeleeuwen 

Dit was echter niet het einde van Nekkerspoel! In de late middeleeuwen bloeide de wijk als nooit tevoren door de lakenindustrie. Al in de dertiende eeuw was Nekkerspoel bekend om zijn lakenwevers en volders. De Lakenmakersstraat herinnert ons nog daaraan. 

Aanvankelijk hadden de inwoners een eigen schepenbank. Vanaf 1308 behoorde Nekkerspoel tot de heerlijkheid Mechelen. Voortaan vielen ze onder het bestuur van de stedelijke schepenbank, die zich liet vertegenwoordigen door een meier. 

Voor ontspanning was er onder meer een schuttersgilde. Nekkerspoel had zelfs een eigen rederijkerskamer: de Boonbloem. Deze rederijkerskamer was al actief in 1518 en stond onder toezicht van de Mechelse Peoene. 

De voormalige Heilige Geestkerk van Nekkerspoel, aquarel van Jan-Baptist De Noter uit de negentiende eeuw. © Stadsarchief Mechelen - beeldbankmechelen.beVan 1255 tot 1603 was Nekkerspoel een zelfstandige parochie met een kerk gewijd aan de Heilige Geest, op de plaats waar nu 't Leitje is. In 1578, tijdens de godsdienstoorlogen, werd deze kerk vernietigd. Enkele jaren later kwam de Heilige Geestkapel in de plaats. Het aantal parochianen ging echter snel achteruit en in 1603 werd de parochie afgeschaft. De godsdienstoorlogen hadden Nekkerspoel tot een gehucht herleid. De bewoners maakten voortaan deel uit van de Mechelse Sint-Pietersparochie. Ze mochten wel de mis bijwonen in de kapel van de Heilige Geest. In 1797 maakten de Fransen daar een einde aan door de sluiting van de kapel. Voortaan moesten de mensen van Nekkerspoel naar de Sint-Pieterskerk gaan. 

Heropbloei vanaf het midden van de negentiende eeuw

Rond het midden van de negentiende eeuw kwam Nekkerspoel weer tot leven. Belangrijk daarbij waren de jaarlijkse veemarkten. De 'koeipeggers' of veehandelaars deden er gouden zaken. 

Vanaf het einde van de jaren 1880 gebeurde dat in de schaduw van de nieuwe Sint-Libertuskerk. Deze kerk werd gebouwd in 1885, om drie jaar later al een volwaardige parochiekerk te worden. Dit was het antwoord op de explosieve bevolkingsgroei van Nekkerspoel. 

De vroegere fabriek Le Soleil te Nekkerspoel, begin twintigste eeuw. © Stadsarchief Mechelen - beeldbankmechelen.beDie evolutie werd nog versterkt door de komst Le Soleil. Begonnen rond 1890 als een klein 'erwtenfabriekske' groeide dit bedrijf nog vóór de Eerste Wereldoorlog uit tot de grootste Europese fabriek voor het fabriceren van erwtenconserven. Le Soleil zorgde voor werkgelegenheid, welvaart, verstedelijking en bekendheid. De fabriek, later ook bekend als Marie Thumas en Bonduelle, zou zo'n 100 jaar produceren in Nekkerspoel. In 1994 werd ze afgebroken. 

In de negentiende eeuw maakte Nekkerspoel ook kennis met de trein. Het eerste station werd er gebouwd in 1879 en diende voor veetransport. In 1887 richtte de Maatschappij van Buurtspoorwegen er een goederenstation naast op. Van beide stations blijft er niets meer over. 

Het huidige reizigersstation van Nekkerspoel werd gebouwd in 1912 na de ophoging van de spoorweg. 

Op dat ogenblik reden er ook trams in de wijk. Dat zou zo blijven tot in 1957. 

Vandaag is Nekkerspoel een diverse en volkse wijk. 


Bronnen

  • DE BRUYN, A. 'Honderd jaar parochie Sint-Libertus te Mechelen. Honderd jaar Nekkerspoel en Pasbrug'. Mechelen, 1988.
  • 'Kanton Mechelen. 'Arrondissement Mechelen. Provincie Antwerpen' (Bouwen door de eeuwen heen. Inventaris van het cultuurbezit in België. Deel 13n 2). Brussel, 1995, p. 90.
  • VAN UYTVEN, R. 'De geschiedenis van Mechelen. Van Heerlijkheid tot Stadsgewest'. Mechelen, 1991.
  • www.regionalebeeldbank.be (geraadpleegd op 23/03/2012). 

Meer weten?

  • In de leeszaal van het Stadsarchief Mechelen vind je verschillende oude documenten over Nekkerspoel: Heilige Geestkerk en -kapel, prehistorie, kasteel de Borcht …
  • Voor oude foto's kun je terecht in de Regionale Beeldbank.
  • Genealogische gegevens over mensen uit Nekkerspoel vind je via Mechelse Genealogische Bronnen.