Enkele historische weetjes over de wijk Centrum

De wijk Centrum bestaat uit de straten binnen en juist buiten de ring. Ook de buurten rond het station, de Bethaniënpolder en de Nattehofstraat maken er deel van uit. Dit gebied heeft een heel rijke geschiedenis. Het is het verhaal van de stad Mechelen zelf. 

Gegroeid uit twee kernen 

Het gebied binnen de ring is gegroeid uit twee kernen. Zeker vanaf de negende eeuw was er een woonkern in de buurt van de huidige Korenmarkt en de Onze-Lieve-Vrouw-over-de-Dijlekerk. Zij werd ontdekt bij archeologisch onderzoek op de site Lamot. Mogelijk was dit een portus (handelshaven) van een plaatselijke vorst of de Sint-Romboutsabdij. Deze woonkern kreeg op den duur een omwalling, de eerste van Mechelen. Niet ver ervan groeide er een religieuze kern waar nu de Sint-Romboutskathedraal staat. Mogelijk bevond zich daar eerst de fameuze Sint-Romboutsabdij. In ieder geval staat het vast dat deze kern bloeide dankzij de pelgrimage naar de relieken van de heilige Rumoldus.

In de loop van de 13de en het begin van de 14de eeuw smeedden de heren van Mechelen, de Berthouts, deze twee groeipolen aaneen tot een bloeiende handelsstad. Het Schepenhuis, vandaag één van de stedelijke musea, dateert uit die periode. Daarmee is het één van de oudste stenen stadhuizen van Vlaanderen. Rond 1300 telde de stad vermoedelijk al zo'n tienduizend inwoners. Hiermee behoorde ze tot de middelgrote steden van de Nederlanden. 

De stadsomwalling en de Nattehofstraat 

Omwille van de snelle bevolkingsgroei kreeg de stad in 1264-1265 een nieuwe en grotere stadsomwalling. Het tracé ervan komt overeen met de huidige ring. Deze stadsomwalling telde twaalf poorten, vermoedelijk naar analogie met de twaalf apostelen. Aan het einde van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw werd alles afgebroken. Enkel de Brusselpoort bleef over. 

Door de bouw van de nieuwe stadsomwalling werd de Heidestraat afgesloten van de rest van de stad. Deze straat werd later de Nattehofstraat. Die laatste naam zou afgeleid zijn van de vochtige grond die je er vindt door de nabijheid van de hoger gelegen Leuvense Vaart. 

Het klooster van Bethanië 

In de nabijheid van de Nattehofstraat vind je de buurt Bethaniënpolder. De naam verwijst naar het vroegere klooster van Bethanië. Dit klooster werd er even vóór 1421 gesticht en groeide uit tot een bloeiende en cultureel hoogstaande gemeenschap. De gebouwen ervan vielen in 1578, tijdens de godsdienstoorlogen, ten prooi aan de sloophamer. De zusters zouden uiteindelijk opnieuw starten binnen de stadswallen, namelijk in de Schoutetstraat. In 1783 werd hun klooster definitief afgeschaft. 

Meer dan het centrum van Mechelen 

Het klooster van Bethanië aan de Schoutetstraat was slechts één van de vele kerkelijke gebouwen binnen de omwalling. Verschillende ervan, zoals de historische kerken, kun je nog steeds bewonderen. Wist je dat de Spaanse koning Filips de Schone in 1559 van Mechelen de zetel van een aartsbisdom maakte? Dit blijft tot vandaag zo. Mechelen is dus de kerkelijke hoofdstad van ons land. 

Aan het begin van de zestiende eeuw, onder landvoogdes Margareta van Oostenrijk, was de Dijlestad ook het politieke hart van onze gewesten. Haar hof vormde een belangrijk verspreidingspunt van de renaissance en het humanisme. In 1530 verhuisde het hof echter naar Brussel. Het vroegere paleis van Margareta van Oostenrijk aan de Keizerstraat is nu gerechtshof. 

In hetzelfde gebouw huisde ook lange tijd de Grote Raad (aanvankelijk in 1473 gesticht onder de naam Parlement van Mechelen). Dit was vanaf 1504 tot in 1795 het hoogste gerechtshof van de Nederlanden. In die tijd was het Mechelse centrum het juridische hart van onze gewesten. 

De komst van de trein 

In de negentiende eeuw deed de industrialisering volop haar intrede in Mechelen. Een belangrijke rol was daarbij weggelegd voor de trein. De wet van 1 mei 1834 maakte van Mechelen het middelpunt van het toen nog uit te bouwen spoorwegennet van ons land. Op 5 mei 1835 reed de eerste trein op het Europese vasteland tussen Brussel en Mechelen. In de daarop volgende decennia kreeg de stationsbuurt vorm. Binnenkort zal het gezicht van deze buurt door de bouw van het nieuwe station ingrijpend wijzigen.

Bronnen 

• INSTALLE, H. e.a. 'Historische Stedenatlas van België. Mechelen II' (Handelingen van de Koninklijke Kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen C/II). Mechelen, 1997.

• VAN UYTVEN, R. 'De geschiedenis van Mechelen. Van Heerlijkheid tot Stadsgewest'. Mechelen, 1991.

• Verzameling Berlemont, kaften 127 en 130. 

Meer weten? 

• Kom eens langs in de leeszaal van het Stadsarchief Mechelen. 

• Voor oude foto's kun je terecht in de Regionale Beeldbank. 

• Parochieregisters, bevolkingsregisters en akten van de burgerlijke stand vind je via Mechelse Genealogische Bronnen.